Begibedar

Nefer Olaizola

 

Sorgin-altxalilia

 

 

Korrika zihoan ama basotik, eztarria uzkurtua zuela. Odola zerion gorputzetik, barnetik, bihotzetik, atzetik zetorkion gaitza bailitzan. Oinutsik, bi oinek beste norbaitenak bezala korri egiten zuten, bare-bare, baina bereak ez ziren oin arruntak, bere oin-zolek adioa zutelako markaturik. Ilea, gorri-gorri, sua bezala erortzen zitzaion bizkarretik, eta hurbiletik begiratuz gero, begi-niniak erre ahal zituela ematen zuen. Hala ere, ehun aldiz so egin arren, ez zerion kutsu beldurgarririk hari. Noizbait, nahi gabe ukitu arren, haren azal hotzak ez zuen zertan ikaratu. Eta oihanetik hegan ikusi arren, haren hego zaharrak ez ziren mozteko sortuak izan. Baina hurbiletik zebilkion hura ez zen haren bila sekula geldituko, eta ia azkazalekin heltzen zion. Gutxi falta zitzaion hasitakoa amaitzeko.

        Eta horrela, jauzi batez, amildegi ertzetik erori egin zen emakumea. Harrapatu zuen gaitzak, besterik gabe. Irentsi zuen.

        Orduan, bere ile kartsuak busti zuen zerua, eta keak bitan hautsi zuen bere bizia. Erortzean, eta bere hegal ikusezinek babesten zuten bitartean, zerbaitek dir-dir egin zion eskuan.

 

* * *

 

Eguzki izpi lotsati batzuk sartzen hasiak ziren leihatilatik eta krabelin usain bat nabaritzen zen gelan, maindireen artean gorputz borobil baten arnasak entzuten zirelarik. Beheko pisutik zarata, eta hurbiltzen ari ziren oinkada gogor batzuen hotsak entzuten ziren. Orduan, logelako atea parez pare ireki zen.

        —Antia, munstro loti hori, esnatu zaitez —esan zuen Adartzak atetik haratago igaro gabe.

        Erantzun bakarra maindireen barrutik irtendako orro goxo bat izan zen. Adartzak hasperen egin eta atean kolpe batzuk eman zituen.

        —Aizu, aita eta amañi hilerrira doaz oraintxe. Atzo etorri nahi zenuela esan zenidan, lore urdin batzuk hartuko zenituela eta kontu hori guztia, gogoratzen?

        Antiak, berriz orro egin eta burua maindiretatik atera zuen. Ile kizkurra erabat nahasita zeukan, eta begiak guztiz ireki ezinean zegoen. Bere ahizpa nagusia begiratu eta mingaina atera zion.

        —Nire mihiak nire partez hitz egiten du beti, baina gero damutu egiten da —Adartzak barre algara txiki bat bota eta logelako sarreratik alde egin zuen. Korridoretik bere ahotsa entzun zen.

        —Antia, bost minututan prest nahi zaitut, nik hartuko ditut loreak —eta eskaileretan behera joan zen korrika.

        Hamabost minutu barru agertu zen Antia sukaldean, praka motz eta arrantzaleek erabiltzen dituzten txano horietako bat jantzirik. Urdina. Urdin argia, udako zerua edota malkoak bezalakoa. Ez zegoen inor sukaldean, eta jada ez zen zaratarik entzuten etxean. Antia, zurezko mahai luzetik opil bat hartu eta sukaldeko atetik kanpoaldera irten zen, norbaiten bila. Sekulako beroa egiten zuen ekaina izateko, baina Antiak gustuko zuen, modu horretan, txanoa jantzi zezakeen inork arraro begiratu gabe. Hala ere, ez zitzaizkion deus inporta besteen iritziak, berari txano urdina asko gustatzen zitzaion eta nahi beste aldiz ipiniko zuen, aitak lapiko bat ematen zuela esaten bazion edo amañik txano horrekin bere buruak Lexantzümendiren forma zuela esaten bazion ere. Antiak, aurreko udazkenetik hona, txano urdina astero birritan gutxienez jantziko zuela esan, eta hori egin.

        Haize beroa hezurretan sentitu zuenean irribarre egin eta lorategitik paseatzen hasi zen. Txolarreen txorrotxio arinek giroa baretzen laguntzen zuten, baina naturak oparitzen zuen lasaitasun hark pixka bat tristatu egiten zuen Antia, berak ez baitzuen bihotza erabat epel eta ezingo zituelako txorien kanta alaiak jarraitu. Baserriko inguruan txori mota asko bizi ziren baina enarak ziren Antiak biziki maite zituenak, amaren gustukoenak, alegia. Amak beti aipatzen zien Santa Grazin sortua izan arren, inoiz ez zuela Enaren Bidea egiteko denborarik izan. Denbora oso gauza guratsua da. Ukiezina, eta ikusi ezin dena, baina beti gu ikusten gaituena. Eta goiz hartan, hamabost minutu behar izan zituen Antiak jaisteko; amak betiko agurtzeko behar izan zituen berberak.

 

 

        Amañi etxeko ataritik azaldu zen eta burua bi aldeetara biratu ondoren Antiaren kizkurrak ikusi zituen loreen artean.

        —Antia, zu gabe joanen ginen —eta eskua luzatu zion, baina Antiak ez zuen hartu. Bihotza bezala, ez zuen eskua erabat bero eta prest amañiren zimurrak sentitzeko. Esku horrek pisu gehiegi jasanda zuen ordurako eta lehenik hori askatu beharko zuen emozio berri bat hartu nahi baitzuen, noizbait. Amañik, orduan, penaz, irribarre egin zuen, Antiaren eskuak bizi zuena ulertuko balu bezala—. Ea, goazen.

        Autora iristean, barruan eserita Adartza ikusi zuen, lore-sorta bat eskuetan zuela. Loreak ez ziren guztiak urdinak. Arrosak eta moreak ere baziren. Antiak, luzez, arretaz begiratu zituen, buruaz baiezkoa egin zuen arte. Horiek balioko zuten. Zerua izaten jarraitzen baitzuten, arrosa eta moreekin; ez berak hasieran pentsatutako goizeko zeru garbi hori, baizik eta eskarmentu handiko zerua, eguzkitik urrundu eta lotara doana.

        Hala, Santa Graziko hilerrira iritsi ziren. Ez zen handia, baina herriarekin konparatuz gero hildakoak bizirik zeudenak baino gehiago zirela ematen zuen. Panteoi guztiak lorez beterik zeuden, bat izan ezik. Hara hurbildu eta aita geldi-geldi geratu zen, arnasa sakon hartuz. Amañi, berriz, ahal zuen bezala makurtu zen, eta hainbeste tolestu zen non Antiak adar bat bezala hautsiko zela uste izan zuen. Behin makurturik, hilerria ukitu eta begiak itxi zituen amañik. Bi ahizpek atzean itxaron zuten, zer egin ez zekitela. Adartzak Antiari begiratzen zion, eta Antiak ez zuen ezer begiratzen. Ez zuen gehiago ikusi nahi, begiak ere hotz baitzituen. Aitak, orduan, hatzekin keinu bat egin zien biei, hurbil zitezen.

        —Ez dut nahi —xuxurlatu zuen ahizpa txikiak, eta txanoaren azpian ezkutatu zuen aurpegia.

        Aita minduta zirudien baina ez zion erantzun, eskua indarrez heldu zion Adartzari eta hilobirantz zuzendu zuen. Beranduago, Antia, zerbaitez ohartarazi zen: bere ahizpa hilobiaren aurrean eman zituen bost minutu haietan, aitak ez ziola eskua behin ere askatu egin. Asko maite zituen alabak, eta haiek bera. Antiak izugarri maite zuen aitaren azalaren belar eta gari usaina. Haren begietako koloreaz ere gozatzen zuen, hodeiak bezain gris eta bigunak; baina orain, hodeiak euriz beterik zeuden, eta ez zitzaizkion egun tristeak gustatzen.

        Amañik bi ukitu eman zizkion buruan eta autora joan ziren. Isilik zihoazen denak, atzean utzitako loreek hitzak lapurtu izan balituzte bezala. Isiltasun hartan, Antiak leihatila jaitsi, eta eskua pixka bat atera zuen haizeak jo zezan. Bat-batean, zerbaitek eskua ukitu zion aurrena, eta auto barrura sartu zen gero. Hegaka ari zen etengabe. Adartza sudurrean laztandu zuen, eta honi garrasi txiki batek ihes egin zion. Aita izutu zen eta, orduan, aitaren buruan hasi zen hegaka animalia hura, lasaitu nahi balu bezala. Azkenik, amañiren esku-azpian pausatu zen, patxadaz.

        Tximeleta bat zen, bai, baina aldi berean, ez zuen tximeleta bat ematen. Hegodun arima zirudien. Beltza zen, erabat iluna. Antiak begiak kliskatu gabe so egiten zion ahizpa nagusiaren jertsearen mahukari eusten zion bitartean. Amañik, urduritu gabe, eserlekutik burua biratu eta irribarre egin zien biei. Tximeleta geldi-geldi zegoen. Saguzar bat bezain handia zen, hegalak 10 zentimetro baino luzeagoak eta purpura, gorrixka eta hori koloretako distirak zituzten.

        —Sorgin-altxalili bat da —aditzera eman zuen amañik.

        —Eta zer da hori? —erantzun zion Adartzak erabat liluraturik, begiak tximeletatik urrundu gabe.

        —Oso izaki berezia, ez da askotan gizakiengana hurbiltzen, ez gutxienez goizez. Gaua da haren laguna, eta zoritxarrez, sinesmen triste bat da haren arerio.

        —Zein sinesmen? —galdetu zuen berriro Adartzak, begiak bi argizulo bezain zabalik zituela. Amañik zeharka begiratu zion aitari, eta gidatzen ari zela, irribarre egiten zuela ikusi zuen.

        —Antzina, sorginak erre ondoren, askok pentsatu zuten beren errautsak tximeleta bihurtu zirela. Tximeleta beltz hauek, alegia. Euren hegoetan heriotza dakartela uste da, eta sorginekin egin zen bezala, hauei ere ehiza ematen zaie —tximeletaren hegoek dar-dar egin zuten eta bi neskatilei emozioz beteriko hasperen bat atera zitzaien—. Haurrak babesteko begibedar belarrak jartzen zaizkie gainean, eta animaliei, ordea, gainetik botatzen zaizkie, tximeleta honek euren azalak uki ez ditzan.

        —Baina ezin da gaiztoa izan, naturaren espiritua ematen du eta! —adierazi zuen indarrez Antiak.

        —Bai. Ez dut uste heriotza ekartzen duenik, istorioak ekartzen ditu. Iraganeko eta etorkizuneko istorioak. Bihotza sakonetik sendatzen diguten istorioak.

        Orduan, leihoa ireki zuen amañik, eta tximeleta libre utzi zuen. Hegoak samurtasunez astindu zituen eta airean desagertu zen betirako.

        Etxera iristean, Antiak tximeletari buruz pentsakor jarraitzen zuen. Ez zekien hitzez nola azaldu barneak estutzen zizkion sentsazio hura. Lorategian sartu zen, krabelinen eta kiwien artean, lasaitasun bila. Antiaren amak zaindu ohi zituen lorategiko landareak, eta bazekizkien guztien izenak. Berak, ordea, ezin zituen izen horiek gogoratu; amarekin astero errepikatu zituen arren, burutik ihes egin zioten. Ihes. Eta ez ziren itzuliko, amarekin alde egin zutelako.

        Orduan, txorimaloarekin egin zuen topo. Haren bila zebilen. Agian txorimaloak izango zituen berak behar zituen erantzunak. Lepotik zintzilikario distiratsu bat zeukan zintzilik, eguzki-lore formarekin. Bat-batean, eguzkiak zuzenean jo zuen, eta tximeletaren distira gogorarazi zion Antiari. Amañik berari eta arrebari lepokoa oparitu zien eguna ere gogoratu zuen. Ez zituen landareen izenak oroituko baina oroitzapenak ere ez zituen hain hutsik. Ama joan eta aste batera agertu zen amañi lepokoa eskuetan harturik. Amarena zela, eta, handik aurrera, haiena.

 

 

        Adartzak negar egin zuela ere gogoan zuen Antiak, eta berak ez zuen malkorik galdu nahi bere arrebak galdu zituen bezala. Horrela, lepokoa beste norbaiti ematea erabaki zuen. Txorimaloa atsegina zen, orain berak zaintzen zituen loreak, eta lepokoa haiei baino hobeto geratzen zitzaiola uste zuen berak. Edo hori pentsatu zuen ordura arte; orain, zerbait arraroa sumatzen zion. Baina opariak ezin dira kendu; lepokoa hor utzi zuen, beraz. Lorategitik irten zen; tamalez, hor ez zituen erantzunak aurkitu. Azkenengo loreak erditik kendu zituenean, amañi ikusi zuen lorategitik hurbil, hari begira. Eskuarekin agurtu eta etxe barrura sartu zen.

        Gau hartan, ohean etzanda, ezin zuen lorik egin, aurreko egunean gertatu zitzaion bezalaxe. Amets bortitz eta errepikakorrak izaten zituen, baina ez zuen ezer esan nahi, bere isilpeko barnealdeak ziren eta. Izerditan zegoen, tantak kopetan hasi eta leporaino jaisten ziren. Ondoko ohean, ahizparen arnas hotsak nabaritzen zituen, sakonak eta artegak. Batzuetan gelditu egiten zen arnasaldi hori, eta geldiune horretan galdu egiten zen Antia, berriz ahizparen birikak puztu arte. Tximeletaren agerraldiak, eta, ondoren, txorimaloaren bitxitasunak ez zioten deskantsurik ematen, eta ez zituen begiak itxi nahi, zerratzerakoan amesgaiztoak harrapatuko zuela bazekien eta. Hala ere, apurka-apurka loaren munduak besarkatu zuen.